JOVAN SUBOTIĆ I SVETOZAR PRIBIĆEVIĆ

„U istoriji srpske prečanske politike, borbi za ostvarenje nacionalnih ideala, osmišljavanju, definisanju i realizovanju kolektivnih i građanskih prava i postizanju ravnopravnosti srpskog naroda sa istorijskim i diplomatičkim nacijama na habzburškim prostorima Vojvodine, Hrvatske i Slavonije, Jovan Subotić, vrstan pravnik i odličan novinar, filozof, pesnik, prozaist i istoričar, zaslužio je posebno mesto i bez uvida u ključne segment njegovog političkog, publicističkog, književnog i parlamentarnog delovanja nije moguće u potpunosti razumeti srpsku političku ideologiju druge polovine deventaestog veka zasnovanu na normativima ravnopravnosti, kakve je proklamovala evropska građanska revolucija, ali i načelima uvažavanja tradicionalne državnotvorne ideje koja je podrazumevala uvažavanje srpske nacionalne samobitnosti. Srpska intelektualna, književna i politička elita u Habzburškoj monarhiji imala je u njemu često najizvrsnijeg i najobrazovanijeg predstavnika, naročito od početka srpsko-mađarskog rata i borbe za Srpsku Vojvodinu, zatim u procesu osmišljavanja srpskog otpora institucionalno usmerenom procesu mađarizacije na južnougarskom prostoru, a posebno u definisanju i usmeravanju srpske politike u Hrvatskoj i Slavoniji (1861-1886), sve do konačnog formulisanja, a zatim i usvajanja zakonskih akata kojima je u okviru Hrvatskog sabora Srbima garantovano pravo na crkveno-prosvetnu autonomiju, krajem osamdesetih godina XIX veka.“ (iz Uvoda)„Svetozar Pribićević je dolaskom na čelo Srpske samostalne stranke umnogome preusmerio kurs njene u javnosti prilično prepoznatljive političke ideologije, manifestovane u prethodnom saborskom periodu i dotadašnjem novinarsko-publicističkom delovanju njenih predstavnika i prvaka. Ovaj preokret je ujedno označio određenu prekretnicu u srpskoj politici u Hrvatskoj i Slavoniji, koja je, makar u onom delu koji je do tada činila srpska opozicija na Hrvatskom saboru, podrzaumevao principijelnu i nepopustljivu kritiku virtuelne, nedemokratske konstrukcije takozvanog hrvatskog državnog i istorijskog prava, a čija suština se oduvek svodila na negaciju, diskreditaciju i diskriminaciju pripadnika onih naroda koji nisu mogli ili nisu hteli da predstavljaju onaj deo hrvatske političke nacije na onim prostorima koji nikada nisu pripadali hrvatskom narodu, ni po prirodnom ni po istorijskom pravu.“ (iz Uvoda)