SAVREMENA NEMAČKA DRAMA 1945-1968, I TOM

Priredile: Bojana Denić, Drinka Gojković i Jelena Kostić Tomović

Nemačko pozorište tradicionalno je veoma značajno i u nemačkoj umetnosti i u nemačkom društvu. Ono se oduvek zanimalo za filozofsko-psihološka pitanja svojstvena odgovarajućoj epohi, ali je na drugoj strani uvek bilo i posebno osetljivo na probleme socijalno-političke stvarnosti. Ta svojstva ono je zadržalo sve do danas.
Ova antologija savremene nemačke drame predstavlja čitaocima dramsku produkciju na nemačkom govornom području – dakle u Austriji, Nemačkoj Demokratskoj Republici, Saveznoj Republici Nemačkoj i Švajcarskoj – od 1945. do 2008. godine. Taj period odabran je iz dva razloga: dramsko stvaralaštvo na nemačkom jeziku tog perioda za nas je danas i tematski i formalno posebno aktuelno, ali, uprkos tome, ono našoj pozorišnoj i čitalačkoj publici još nije dovoljno poznato.
Antologija se sastoji od tri toma, a svaki od njih posvećen je specifičnom periodu političke i društvene istorije germanofonih zemalja, pa i čitave zapadne hemisfere, u skladu s jednim od osnovnih ontoloških svojstava pozorišta i dramskog teksta – da osvetljavaju, preispituju i dovode u pitanje aktuelnu realnost. Shodno tome, kao granice između svezaka poslužili su upravo prelomni istorijski trenuci.
Prvi tom antologije otpočinje tekstovima koji su nastali neposredno po završetku Drugog svetskog rata, 1945, a okončava se previranjima koja su obeležila 1968. godinu, pa i čitavo razdoblje koje je potom usledilo. Drugi tom obuhvata dramsko stvaralaštvo od 1968. do 1989, dakle do pada Berlinskog zida, događaja koji je suštinski preusmerio tokove nemačke i evropske istorije. Završni, treći tom predstavlja čitaocima period od 1989. do 2008. godine, kada izbija aktuelna svetska ekonomska kriza, čije se posledice, koliko se za sada može sagledati, neće svesti na relativno kratkotrajne potrese, nego će veoma ozbiljno i dugoročno izmeniti lice planete.
Iz perioda 1945–1968. u antologiju je uvršteno dvanaest autora i dela: Volfgang Borhert, Napolju, ispred vrata; Bertolt Breht, Sofoklova Antigona; Fric Hohvelder, Javni tužilac; Elijas Kaneti, Oročeni; Hajner Miler, Ispravka I; Maks Friš, Biderman i palikuće; Fridrih Direnmat, Fizičari; Peter Haks, Brige i moć; Peter Vajs, Mara/Sad; Hajnar Kiphart, Slučaj Roberta Openhajmera; Karl Cukmajer, Đavolov general i Volfgang Bauer, Magic Afternoon. Dramski tekstovi u ovom tomu tematizuju nekoliko međusobno povezanih problema: pacifizam i antifašizam (Borhert, Breht i Cukmajer), opasnost od novih katastrofalnih sukoba, pre svega od nuklearnog rata (Kiphart i Friš), totalitarizam i problem ljudske slobode (Kaneti), izigrane ideje revolucije (Vajs i Hohvelder), izgradnju socijalizma u Istočnoj Nemačkoj i borbu ideologija tokom Hladnog rata (Miler, Haks, čak i Direnmat), a najavljuju i novu osećajnost, koja će obeležiti naredni period (Bauer).