RUSKA ARHEOLOŠKA PRIČA

U svedočenju Milice Nikolić, u otmeno iluminisanoj rekonstrukciji vremena koje je potonulo u istoriju, u neprestanom stapanju „privatne priče koja se ne može odvojiti od rada, priče koja kazuje mnogošta o okolnostima u kojima smo nastojali da nešto uradimo i hronološko-faktografske ravni, Ruska arheološka priča postepeno se ukazuje kao roman jednog doba u kojem su pripadnost modernizmu ili, barem, sklonost ka njemu, značili mnogo više od svakodnevno-običnog poetičkog (samo)određenja. Milica Nikolić je srpsku književnu i kulturnu sredinu upoznavala sa onom stranom ruske književnosti koja je, nekada, bila potpuno uklonjena iz vidokruga ili zatamnjena iz isključivo ideoloških razloga (futuristi, Lišvic, Hlebnjikov, Mandeljštam i žena mu Nadežda, Cvetajeva, Bahtin, Brodski, Kaverin i drugi). A potom taj roman u jednom trenutku diskretno prerasta u naročitu narativnu studiju o naciji koja je, u olovnim vremenima, „imala prema umetnosti sasvim poseban odnos“, uključujući čak i deo političkog vrha, pa i policiju, koji su, vrh i policija, negovali poseban oblik ideološke shizofrenije: zabranjivali su i hapsili pisce i rukopise, ali su ih na neki perverzan način i čuvali od zaborava, podižući im činom zabranjivanja čujnost i ugled kod ljudi kojima je, u datim okolnostima, uprkos strahu, „jednom od najnesavladljivijih čovekovih osećanja“, ostalo samo i jedino čitanje kao prostor duhovne realizacije, kao vid autentične egzistencije, kao oblik slobode. Istinita i vredna knjiga, od onih visokog reda i stila.Mihajlo Pantić